کانون پژوهش‌های شاهنامه

📢سجاد آیدنلو کتاب «مقدّمه‌ای بر شرح مشکلات شاهنامه» را می‌نویسد. 🔸به گزارش باشگاه شاهنامه پژوهان در فهرست کتاب‌های در دستِ چاپِ انتشارات بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، کتابی با نام: «مقدّمه‌ای بر شرح مشکلات شاهنامه (ضبط‌ها، معانی و خوانش‌ها)» آمده است که مولّف آن دکتر سجّاد آیدِنلو، شاهنامه‌شناس و استاد دانشگاه پیام نور اورمیّه است. ایسنا به همین مناسب از آیدِنلو دربارۀ این کتاب پرسیده است که توضیحات این شاهنامه‌شناس در ادامه می‌آید: «همان‌طور که سرکار و خوانندگان فرهیخته می‌دانید و می‌دانند در متونِ ادبیِ مهمّ ما همچون شاهنامه، دیوان حافظ، مثنوی مولوی، آثار سعدی، دیوان خاقانی و خمسۀ نظامی لغات، ترکیبات، عبارات، مصراع‌ها و بیت‌هایی هست که از نظر ضبطِ اصلی یعنی آنچه شاعر به‌واقع سروده، نحوۀ خوانشِ درست و معنای دقیق، دشوار یا بحث‌برانگیز است. در این میان دیوان حافظ بیش از همۀ آثار ادبی مورد توجّه بوده و کتاب‌هایی- البتّه با تفاوتِ سطح و روشِ علمی- دربارۀ دشواریهای آن نوشته شده است. دربارۀ شاهنامه به رغم تصحیحات بسیار خوب و عالمانه‌ای که انجام و شروحِ مفیدی که نوشته شده است یا در حال نوشته شدن و چاپ هست کتابی که به صورت ویژه به مشکلات آن بپردازد تألیف نشده است. بر همین اساس بنده تصمیم گرفتم این کار را انجام بدهم و مقدّمات کار حدود چهار سال طول کشید. منظور از مقدّمات، استخراجِ بیت‌های نیازمندِ بحث و بررسی از طریق خوانشِ متن شاهنامه با مقابلۀ چند تصحیح و نسخه و مراجعه به مقالات و نوشته‌هایی است که دربارۀ مشکلات شاهنامه نوشته شده. با بررسیِ مقدّماتیِ حدوداً چهارساله تقریباً هزار و پانصد بیت از کلّ شاهنامه فهرست‌نویسی شد که باید دربارۀ نکات مختلف آن بحث شود. کارِ نگارشِ کتاب از فروردین ماه امسال (۱۴۰۳) آغاز شده است و با روشی که بنده برای نوشتن هر مبحث و مدخل پیش گرفته‌ام اتمام کار که پیش بینی می‌شود پنج یا شش جلد خواهد بود شاید نزدیکِ پانزده سال طول بکشد به همین دلیل با هماهنگی با ناشر محترم و معتبر یعنی انتشارات بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار قرار بر این شده که کتاب جلد به جلد آماده و چاپ شود و اکنون بنده در حالِ تألیفِ جلد نخست هستم که شاملِ بررسیِ حدودِ دویست بیت یا کمی بیشتر به همراه مقدّمه‌ای دربارۀ سابقه وسیرِ توجّه به موضوع مشکلات شاهنامه خواهد بود. البتّه علاقه‌مندان و محقّقان پیگیر می‌دانند که در سال‌هایی که مقدّمات این کار آماده می‌شد و اکنون که تحریر و تألیف آن آغاز شده است بنده مواردی از این بیت‌ها را در سلسله مقالاتی در مجلّۀ وزین و نامدار بخارا چاپ کرده‌ام و پس از این هم خواهم کرد. عنوان فرعی و ثابتِ این مقالات «طرحِ نمونه‌ای از مشکلاتِ شاهنامه» است امّا هر مقاله نامِ اصلیِ جداگانه‌ای دارد و تا این هنگام (تیر ماهِ ۱۴۰۳) هشت شماره از آنها منتشر شده است. شاید برای بعضی خوانندگان گرامی این پرسش پیش بیاید که روش کارِ کتاب مقدّمه‌ای بر شرح مشکلات شاهنامه چیست و چگونه است که اتمام آن حدودِ پانزده سال طول خواهد کشید؟ باید عرض کنم که بنده برای نوشتن هر مبحث یا مدخل که به صورت مقاله‌ای کوتاه یا یادداشت است خود را ملزم می‌دانم که به عکسِ همۀ نسخه‌هایی که از شاهنامه در اختیار دارم، همۀ شروح و گزیده‌ای شاهنامه، ترجمۀ عربی بنداری از شاهنامه، همۀ فرهنگ‌های عمومیِ فارسی و فرهنگ‌های تخصّصیِ شاهنامه از گذشته تا دورۀ معاصر، همۀ مقالات، یادداشت‌ها و نوشته‌هایی که دربارۀ هر بیتِ مورد بحث هست (البتّه در حدِّ آگاهی و دسترسِ خودم) و دیگر منابعِ مرتبط با موضوع (مانند متون تاریخی و ادبی و طومارهای نقّالی و غیره) مراجعه بکنم و با دیدن همۀ این مآخذ و یادداشت‌برداری از آنها و سپس جستجو در پیکره‌های زبانیِ مختلف، مطلبِ مربوط به هر بیت را بنویسم و نظر و پیشنهاد خودم را طرح بکنم. این روش- که اصطلاحاً استقصای تام یا تقریباً تام در مآخذ نامیده می‌شود و شیوۀ درست و علمیِ کار پژوهشی است- بسیار دشوار، حوصله‌سوز و زمانبر است و به همین دلیل کارِ تألیف کتاب طولانی خواهد شد. ضمن اینکه نمونه‌هایی از روش کار بنده در همان سلسله مقالاتِ «طرحِ نمونه‌ای از مشکلات شاهنامه» در مجلّۀ بخارا- که عرض کردم- دیده می‌شود. 🔹برای خواندن ادامه متن اینجا بزنید

‍ 🏛به فرهنگ باشد روان تندرست🏛 🏛ایران سرزمینی کهن با فرهنگ باستانی است. سرزمین نیکی‌ها و مردمان نجیبی که ستایشگر داد و راستی و دوستی و نکوهشگر ظلم و دروغ و دشمنی‌اند. باید تا می توان از ایران گفت و نوشت. چرا که ظرف و محتوای توسعه کشور است. باید زبان فارسی را دوست داشت و در جهت ترویج آن از هیچ اقدامی دریغ نکرد. باید تا حد ممکن فرزندان کشور را با حافظ و سعدی، با فردوسی و مولوی و نظامی آشنا کرد. اگر ایده ایران از جمع معدودی نخبگان خارج شود و در میان مردم و سیاستگذاران شکل خودآگاهانه بگیرد معنای امنیت، مصلحت و منافع ملی شکل خواهد گرفت. حقیقت این است که امروزه ایران مورد غفلت قرار گرفته است و بدون وطن، کشور و ایراندوستی هیچ تحول مهمی رقم نمی‌خورد. 🏛فهرست زیر از کوشاترین و معتبرترین رسانه ها و نهادهای فرهنگیِ مستقل تشکیل شده است که جملگی در گستره‌یِ گسترده‌یِ تاریخ و ادبیات و فرهنگِ زرینِ ایران زمین می‌کوشند. با پیوستن به این رسانه ها و نهادها به توسعه فرهنگی در جامعه یاری رسانیم.                                🏛پـــــــایــنده ایــــــــــران🏛 🏛دکتر محمّد‌علی اسلامی‌نُدوشن 🏛کتاب گویا (لذت مطالعه با چشمان بسته). 🏛زین قند پارسی (درست بنویسیم، درست بگوییم). 🏛کتابخانه تخصصی ادبیات 🏛بهترین داستان‌های کوتاه جهان 🏛رسانه رسمی استاد فریدون فرح اندوز (گوینده و مجری رادیو و تلویزیون ملی ایران). 🏛رازها و نمادها و آموزه‌های شاهنامه 🏛مولانا و عاشقانه شمس(زهرا غریبیان لواسانی) 🏛 حافظ // خیام ( صوتی ) 🏛بنیاد فردوسی خراسان (كانون شاهنامه فردوسی توس‏). 🏛رمانهای صوتی بهار 🏛مردم‌نامه، فصلنامه مطالعات تاریخ‌ مردم. 🏛خردسرای فردوسی (آینه‌ای برای پژواک جلوه‌های دانش و فرهنگ ایران زمین). 🏛چراغداران (دایرةالمعارف بزرگ صوتی ایران، صداهای نایاب فرهنگ و ادب و هنر) 🏛آرخش، کلبه پژوهش حماسه‌های ایرانی (رسانه دکتر آرش اکبری مفاخر). 🏛سرو سایـه‌فکن (رسانه ای برای پاسداشت زبان و ادبیات فارسی). 🏛شاهنامه کودک هما 🏛منابع تاریخ ساسانیان 🏛مطالعات قفقاز 🏛ستیغ، خوانش اشعار حافظ و سعدی و...(رسانه سهیل قاسمی) 🏛زبان شناسی و فراتر از آن (محفلی برای آموختن زبانهای ایرانی). 🏛شاهنامه برای کودکان (قصه های شاهنامه و خواندن اشعار برای کودکان و نوجوانان). 🏛تاریخ اشکانیان 🏛انجمن شاهنامه خوانی آنلاین (دبی، کانادا، ایران، لندن). 🏛مأدبه‌ی ادبی، شرح کلیله و دمنه و آثار ادبی فارسی (رسانه دکتر محمّدامین احمدپور). 🏛شرح غزلیات سعدی با امیر اثنی عشری 🏛بوستان سعدی با امیر اثنی عشری 🏛کانون پژوهش‌های شاهنامه (معرفی کتاب‌ها و مقالات و یادداشت‌ها پیرامون شاهنامه). 🏛گاهگفـت (دُرُست‌خوانیِ شعرِ کُهَن). 🏛شرح و بررسی آکادمیک تاریخ اشکانیان 🏛ملی‌گرایی ایرانی/شاهنامه پژوهی 🏛رهسپر کوچه رندان (بررسی اندیشه حافظ). 🏛فرهنگ یاریگری، توسعه پایدار و زیست بوم‌داری 🏛تاریخ روایی ایران 🏛اهل تمییز (معرفی و نقد کتاب، پاسداشت یاد بزرگان) 🏛حافظ‌خوانی - محمدرضا کاکایی 🏛کتابخانه متون و مطالعات زردشتی 🏛کتاب گویای ژیگ 🏛انجمن دوستداران شاهنامه البرز (اشا) 🏛تاریخ، فرهنگ، هنر و ادبیات ایران زمین 🏛سفر به ادبیات (خوانش و شرح گلستان صوتی، معرفی کتاب و...) 🏛تاریخ میانه 🏛کتاب و حکمت 🏛سخن و سخنوران (سخنرانی و گفتگوهای نایاب نام آوران وطن فارسی). 🏛انجمن شاهنامه‌خوانی هما (خوانش و شرح بیتهای شاهنامه). 🏛کانال میهمان: 🏛دکتر محمد دهقانی(نویسنده، مترجم، منتقد ادبی) 🏛فـــرِّ ایــــران را می سـتایـیـم.🏛 🏛هماهنگی جهت شرکت در تبادل 🏛@Arash_Kamangiiir

#معرفی_مقاله 🔹🔸🔹🔸 نقد زبان حماسی در منظومۀ برزونامه (بخش کهن) حامد بشیری زیرمانلو کاوش‌نامه زبان و ادبیات فارسی، سال بیست و چهارم، تابستان ۱۴۰۲، شماره ۵۷ چکیده الگوی بررسی زبان حماسی معیار که بر دو پایۀ نظریات «نقد جدید» (به‌ویژه صورت‌گرایی) و «زبان حماسی معیار» تدوین شده می‌تواند ابزاری کارآمد برای سنجش و تبیین کارکردهای خاصّ زبان در نوع ادبی حماسه باشد. در این راستا، مقالۀ حاضر، منظومه برزونامه را بر اساس این الگو و در سه لایۀ اصلی زبان، در معرض بررسی قرار داده است. این منظومه در لایۀ اوّل (واژگان، موسیقی، ساختارها و ...)، به زبان حماسی معیار نزدیک و از این نظر، منطبق بر شاخص‌های این زبان حماسی است. هنرسازه‌ها در لایۀ دوم اگرچه به اندازۀ زبان حماسی معیار، غنی و خلّاقانه نیستند، ولی کاملاً بر ویژگی‌های هنرسازه در متن حماسی انطباق دارند و خواننده می‌تواند به‌راحتی، از خلال این دو لایه از زبان، به محتوا و تفکر موجود در اثر دست یابد. شاخص‌های فکری و محتوایی در لایۀ سوم بسیار ضعیف و در مقایسه با زبان حماسی معیار، دچار ضعف و کاستی است. این پژوهش به روش تحلیلی-توصیفی و بر مبنای مطالعات کتابخانه‌ای انجام شده و حجم نمونه در آن پانصد بیت ابتدای منظومۀ برزونامه بوده است. ✅ کانون پژوهش‌های شاهنامه 🇯‌🇴‌🇮‌🇳 🔰 @shahnameh_ferd

#معرفی_مقاله 🔹🔸🔹🔸 سِر ویلیام جونز و شاهنامه احمد کریمی حکاک متن‌پژوهی ادبی، دوره ۲۸، شماره ۱۰۰، تیر ۱۴۰۳ چکیده نیمۀ دوم قرن هجدهم ‌در زیبایی‌شناسی اروپایی، دورانِ گذار بود. همچنین، در این دوران ارتباط فزاینده­ای میان اروپا و آسیا شکل گرفت. پیدایی دانش‌پژوهی ادبیِ معطوف به شرق پیامد طبیعی علاقۀ همگانی به مشرق‌زمین بود. در حالی که پژوهشگران در اوایل قرن هجدهم، به‌مدد دانش غیرمستقیم خود از ادبیات‌های شرقی، به‌دنبال تأیید مجدد اصول اساسی روشنگری بودند، نسل‌های بعدی‌ بیش از پیش‌ مجذوب امکان‌مندی بدیعِ میراث ادبی شرق شدند. برای مثال، شاهنامه، به‌عنوان نمونۀ عالی شعر حماسی شرقی، ابتدا مورد توجه مستشرقان قرن هجدهمی همچون سِر ویلیام جونز قرار گرفت. مقالۀ حاضر به بررسی درک جونز از ادبیات فارسی، آرای او دربارۀ شعر فردوسی و همچنین ترجمه­ های پراکندۀ او از شاهنامه می‌پردازد. ✅ کانون پژوهش‌های شاهنامه 🇯‌🇴‌🇮‌🇳 🔰 @shahnameh_ferd

#معرفی_مقاله 🔹🔸🔹🔸 ترجمه‌ها و الگوبرداری‌ها از شاهنامه در سرزمین های ترک‌زبان حسن جوادی متن‌پژوهی ادبی، دوره ۲۸، شماره ۱۰۰، تیر۱۴۰۳ چکیده خواندن و نقالیِ شاهنامه به زبان فارسی نه فقط در سرزمین­ های پارسی­ نشین، مانند برخی از مناطق قفقاز و آسیای مرکزی، بلکه در امپراتوری عثمانی نیز رواج داشت. علاوه بر آن، دیگران به‌واسطۀ سنت شفاهی با برخی از داستان­‌های شاهنامه آشنا می­‌شدند. از دیگر روش­ های گسترش شهرت فردوسی، نسخه­ برداری و نوشتن نسخ خطی تذهیب­ شده از شاهنامه بود. فردوسی نیز، مانند بسیاری دیگر از شاعران ایران، تأثیر بسزایی بر ادبیات عثمانی داشته است. مقالۀ حاضر به بررسی ترجمه ­ها و الگوبرداری‌ها از شاهنامه در سرزمین­ های ترک زبان می‌‌پردازد. ✅ کانون پژوهش‌های شاهنامه 🇯‌🇴‌🇮‌🇳 🔰 @shahnameh_ferdowsi

#معرفی_مقاله 🔹🔸🔹🔸 گفتمان "شعوبی‌گرایی" در روایت شاهنامه فردوسی (براساس تحلیل گفتمانی ارنستو لاکلائو و شنتال موفه)   علی‌اکبر کمالی نهاد بوستان ادب شیراز، سال شانزدهم، بهار ۱۴۰۳، شماره اول، پیاپی ۵۹. گفتمان شعوبیه واکنشی در برابر سروری حاکمیت غیرایرانی بر جان و ناموس ایرانیان بود که از حدود قرن اول تا قرن‌های ششم و هفتم هجری قمری ادامه یافت. این مقاله روایت شعوبی را براساس الگوی تحلیل گفتمانی لاکلائو و موفه در روایت شاهنامه تحلیل می­کند. چگونگی و چرایی مبارزات ایرانیان در بستر خیزش شعوبی به‏ویژه در روزگار فردوسی روشن می­‌شود. با منازعه‌های گفتمان شعوبی و حاکمیت غیرایرانی، گفتمان شعوبی در روایتِ فردوسی با دال­‌های دادگری، اختیار، خردورزی و میهن­‌دوستی در پیرامون هسته‌ی معناییِ «احیای حاکمیت ایرانی» بازتعریف و مفصل­‌بندی می­‌شود. سلطه‌ی سیاسی و نظام عقیدتی غزنوی، خلافت بغداد را به‌عنوان «غیرهای گفتمانی» معرفی می­‌کند و با برجسته ‏­کردنِ مفاهیم هویتی و حاشیه­‌رانیِ سخت­‌گیری‏های عقیدتی و اقتصادی، با گفتمان رقیب به ضدیت می­‌پردازد. گفتمان شعوبی برای تحقق «رهایی» از سلطه‌ی عقیدتیِ­ دستگاه خلافت بغداد و حاکمیت سیاسیِ غیرایرانی، نظریه‌ی­ حاکمیت ایرانی «آرمان­‌شاه» را بازتولید می­‌کند. عاملیّت سیاسیِ مبارزه با بیگانگان و حاکمیت غیر با سوژه‌ی آزاده‌ی­ «جهان‏پهلوان» (رستم) محقق می­‌شود که برای تحقق این آرمان و آرزوی گفتمانی، با دشمنان و بیگانگان مبارزه می­‌کند و هیچ‏گاه اسارت و خفت را در برابر غیرهای گفتمانی نمی­‌پذیرد. ✅ کانون پژوهش‌های شاهنامه 🇯‌🇴‌🇮‌🇳 🔰 @shahnameh_ferdowsi