Arakhsha آرخش

20120326165433-3016-610.pdf

‍ فهلویات، زبان گورانی و دوبیتیهای باباطاهر آرش اکبری مفاخر کهن‌ترین گزارش درباره زبان مناطق غربی ایران به نقل از ابن‌مقفع ( د ۱۴۲ ق ) در کتاب الفهرسـت ابن‌نديم ( د ح ۳۸۵ ق ) آمده است . ابـن‌مقفع زبانهای ایرانی رایج در روزگار خود را به ۵ دسته فهلوی ، دری ، پارسی ، خوزی و سریانی تقسیم می‌کند و درباره فهلوی می گوید : فهلوی منسوب است به فهله که نام پنج شهر است : اصفهان ، ری ، همدان ، ماه‌نهاوند و آذربایجان. دومین گزارش نقل قولی از زردشت بن آذرخوره ، معروف به محمد متوکلی در کتاب التنبيه على حدوث التصحیف به نقل از حمزه اصفهانی ( ۲۸۰-۳۶۰ ق ) است . آذرخوره نیز زبانهای رایج دوران خود را بررسی و همانند ابن‌مقفع زبانهای ایرانی را به ۵ دسته فهلوی ، دری ، فارسی ، خوزی و سریانی تقسیم کرده و می نویسد : فهلوی که پادشاهان در مجالس خود به آن سخن می گویند و این زبان منسوب است به فهله و فهله نام ۵ شهر است : اصفهان ، ری ، همدان ، ماه‌نهاوند و آذربایجان. خوارزمی ( د ۳۷۵ ق ) بدون ذکر نام حمزه و یاقوت حموی ( ۵۷۴-۶۲۶ ق ) و ابن‌عبدالحق بغدادی ( ۵ ۷۳۹ ق ) گزارش حمزه اصفهانی را در آثار خود آورده‌اند . باتوجه به این دو گزارش ـ که احتمالاً به سرچشمه واحدی می رسند یا آذرخوره گزارش ابن‌مقفع را با دقت بیشتری آورده است ـ در می‌یابیم در سده‌های نخست اسلامی که پیشینه آن به پایان دوران ساسانی می رسد ، در شهرهای غربی و شمال غربی ایران زبانی به نام فهلوی رایج و متفاوت از زبانهای دری ( زبان دربار پادشاهان ) و فارسی ( زبان موبدان و علما ) بوده است . این زبان به‌طور ویژه و خصوصی در دربار و بزمها و مجالس شاهان به کار می‌رفته است . علاوه بر گستره شهرهای فهله در گزارش جغرافی‌دانانی چون ابن‌خردادبه ، مقدسی ، ابن‌فقیه و بیرونی علاوه بر ۵ شهر یاد شده ماسبذان ، صیمره ، قم ، ماه‌الكوفه ( دينور ) ، کرمانشان ( کرمانشاهان ) و قزوین به آن افزوده شده است. فهله نامی است که در اواخر دوران اشکانی برای سرزمین ماد و در متون پس از اسلام به معنای اولیه آن یعنی « پارتی » به کار رفته است . از دیدگاه زبان‌شناسی پهلوی/ پهلوانی بر زبان پارتی دلالت دارد و گویشهای غربی ، مرکزی و شمالی ایران را دربرمی‌گیرد . از نظرگاه زبان‌شناختی سرزمین فهله را می توان تا گیلان گسترش داد . مهم‌ترین آثار بازمانده از زبان فهلوی در غرب ایران اشعاری به گویشهای غربی ایران به نام فهلویات است که کهن‌ترین نمونه‌ی آن از ابوالعباس نهاوندی ( د ۳۳۱ ق ) و ظاهراً به گویش نهاوندی است. اما شناخته‌شده‌ترین آنها دوبیتیهای باباطاهر ( سده ۵ ق ) است که با زبان گورانی پیوندی تنگاتنگ دارد . سرایندگان فهلویات ادامه‌دهنده سنت شفاهی پارتی و خنیاگران بعد در اوایل عصر اسلامی و اصول و مبانی شعر ایرانی میانه هستند که بر اثر چیرگی اعراب و اسلامی‌شدن کشور وقفه‌ای در کار آنان ایجاد نشد. فصلنامه‌ی زبان و کتیبه، "سرچشمه‌ی زبانی حماسه‌سرایی در ایران باختری"، پاییز ۱۴۰۰، ص ۱۱۶-۱۱۸. آرخش؛ کلبۀ پژوهش حماسه‌های ایرانی @arakhsha96 https://www.instagram.com/arakhsha96

خوانشی نو از یک دوبیتی  باباطاهر (۱) آرش اکبری مفاخر   پنج روزی هنی خرّم‌گهان بی زمین خندان (و) برمان آسمان بی پنج رویی هنی ها! زید و سامان نه جینان نام و نه ژ آنان نشان بی                          (جُنگ قونیه به تاریخ  848 ق) پنج روزی دیگر این خرم‌گیهان باشد، زمین خندان و آسمان گریان باشد هان! پنج روزی دیگر در این سرزمین و سامان، نه از اینان نام و نه از آنان نشان باشد.  زید: میهن، وطن، سرزمین، زادگاه. زید همراه با واژگان هم­پوشان بوم، مأوا و وطن نیز بارها به کار رفته است. در این دوبیتی نیز زید در کنار واژۀ هم‌پوشان سامان (= مکان، محل، خطه، ناحیه، قلمرو) به کار رفته و به معنای «سرزمین و بوم» است. (رزمنامۀ کنیزک، ب 72؛ جنگنامۀ رستم و زنون، ب 1101، 2578، 2379) ادیب طوسی «فهلویات لری» (باباطاهر)، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات تبریز، ص 7، 14 (نیز ﻧﻜ : باباطاهرنامه، ص 96-97)، زید را بخشی از ترکیب هازیدو /hăzido/ به  شمار آورده و آن را «هست از این دو» معنی کرده است: «پنج روز دیگر هم برای این دو کون هست.» مهرداد بهار «شعری چند به گویش همدانی از باباطاهر»، پژوهشنامۀ فرهنگستان زبان ایران، ص 13-14 (نیز ﻧﻜ : باباطاهرنامه، ص 110-111)،  زید را بخشی از ترکیب هاژید /hâžēd/ به  شمار آورده و آن را «بگروید، تمایل یابید» معنی کرده است: «پنج روزی دیگر صبر کنید.» کتاب پژوهنده‌ی نامه‌ی باستان، ۱۴۰۲، ص ۲۱۴. آرخش؛ کلبۀ آموزش، پژوهش و ویرایش حماسه‌های ایرانی @arakhsha96 https://www.instagram.com/arakhsha96

خوانشی نو از یک دوبیتی  باباطاهر (۱) آرش اکبری مفاخر   پنج روزی هنی خرّم‌گهان بی زمین خندان (و) برمان آسمان بی پنج رویی هنی ها! زید و سامان نه جینان نام و نه ژ آنان نشان بی                          (جُنگ قونیه به تاریخ  848 ق) پنج روزی دیگر این خرم‌گیهان باشد، زمین خندان و آسمان گریان باشد هان! پنج روزی دیگر در این سرزمین و سامان، نه از اینان نام و نه از آنان نشان باشد.  زید: میهن، وطن، سرزمین، زادگاه. زید همراه با واژگان هم­پوشان بوم، مأوا و وطن نیز بارها به کار رفته است. در این دوبیتی نیز زید در کنار واژۀ هم‌پوشان سامان (= مکان، محل، خطه، ناحیه، قلمرو) به کار رفته و به معنای «سرزمین و بوم» است. (رزمنامۀ کنیزک، ب 72؛ جنگنامۀ رستم و زنون، ب 1101، 2578، 2379) ادیب طوسی «فهلویات لری» (باباطاهر)، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات تبریز، ص 7، 14 (نیز ﻧﻜ : باباطاهرنامه، ص 96-97)، زید را بخشی از ترکیب هازیدو /hăzido/ به  شمار آورده و آن را «هست از این دو» معنی کرده است: «پنج روز دیگر هم برای این دو کون هست.» مهرداد بهار «شعری چند به گویش همدانی از باباطاهر»، پژوهشنامۀ فرهنگستان زبان ایران، ص 13-14 (نیز ﻧﻜ : باباطاهرنامه، ص 110-111)،  زید را بخشی از ترکیب هاژید /hâžēd/ به  شمار آورده و آن را «بگروید، تمایل یابید» معنی کرده است: «پنج روزی دیگر صبر کنید.» کتاب پژوهنده‌ی نامه‌ی باستان، ۱۴۰۲، ص ۲۱۴. آرخش؛ کلبۀ آموزش، پژوهش و ویرایش حماسه‌های ایرانی @arakhsha96 https://www.instagram.com/arakhsha96

🟧کارگاه مبانی پژوهش در ادب حماسی (دوره‌ی نخست) 🔷با باشندگی: #گرانمایه_استاد_دکتر_آرش_اکبری_مفاخر؛ کارگروه دانش و پژوهش بنیاد فردوسی مشهد و کانون شاهنامه فردوسی توس 🟥 ۱۰جلسه 🟨پنجشنبه‌ها۱۰ تا ۱۲ 🟦آغاز کارگاه ۳ خرداد ۱۴۰۳ 🟪حضوری و آنلاین 🔸 برگزارکننده: بنیاد فردوسی توس  و کانون شاهنامه فردوسی توس 🟩با پیشکش گواهی‌نامه در پایان دوره 🔽لینک نام‌نویسی👇🏻 🆔https://t.me/bonyad_ferdowsi_tous 💠#بنیاد_فردوسی_توس 💠#كانون_شاهنامه_فردوسي_توس‏ 🆔 http://bonyadferdowsitous.ir/ 🆔https://t.me/bonyadeferdowsitous 🆔https://www.instagram.com/bonyadeferdowsitous 🆔https://www.aparat.com/BonyadeFerdowsiMashad 🆔https://www.youtube.com/channel/UCP207h1pOJJQu4UTkUrUq1Q

‍ ‍ ادب حماسی و پژوهشهای حماسی آرش اکبری مفاخر ادبیات حماسی به عنوان گسترده‌ترین و فراگیرترین نوع ادبی ایران زمین نقشی بسیار مهم در روند تاریخی و هویت ملی ایرانیان داشته و دارد. نقش محوری ادبیات حماسی در ایجاد اتحاد، همدلی و یکپارچگی ملی و تأثیرگذاری آن بر انواع ادبی دیگر انکارناپذیر است. اگرچه ادبیات حماسی ایران ــ با رویکرد ایران فرهنگی گذشته و ایران سیاسی امروز ــ بیشتر با محوریت زبان فارسی و شاهنامه شناخته می‌شود، اما گسترۀ آن بسیار فراتر است، تا آنجا که می‌توان شاهنامه و آثار حماسی فارسی را تنها بخشی از ادبیات حماسی ایران و بخشهای دیگر را متعلق به زبانها و گویشهای ایرانی دانست که حتی در مواردی دارای عناصری کهنتر از شاهنامه‌اند و رویکردهای ویژۀ خود را دارند. آثار حماسی منحصر به فرد غرب ایران به زبان گورانی گواهی روشن بر این مدعا ست. رویکرد و سیاست کلی پژوهشهای حماسی ارج نهادن به همۀ مردمان ایران زمین است؛ مردمانی که در سده‌های گذشته در ایران فرهنگی زندگی کرده و امروز با فرهنگها و زبانهای گوناگون در ساختار سیاسی ایران کنونی یا بیرون از مرزهای آن با یکی از زبانهای ایرانی در بخشی از ایران فرهنگی روزگار می‌گذرانند. اهمیت وحدت ملی و یکپارچگی اقوام، زبانها و گویشهای ایرانی همراه با حفظ فرهنگ و ادبیات آنان پژوهش دربارۀ حماسه و متعلقات آن را در زیر نام ایران ضرورتی انکار ناپذیر می‌نماید. در کوی آرشان، تهران، ۱۳۹۷، ص ۱۶-۱۸. آرخش؛ کلبۀ پژوهش حماسه‌های ایرانی @arakhsha96 https://www.instagram.com/arakhsha96

به آگاهی دوستداران فرهنگ و ادب پارسی می‌رسانم گروه شاهنامه خوانی همایون در کرمانشاه به آموزگاری رویا عبدالملکی (الیاسی) در نظر دارد آموزش خصوصی حضوری خود را در تابستان پیش رو با ظرفیت محدود برقرار کند . اگر برای کودکان خود به دنبال برنامه ای مداوم و پربار هستید از آموزش شاهنامه خوانی و نقالی غافل نشوید . لطفا این پیام را برای عزیزانی که فرزندان ۵تا ۱۴سال دارند بفرستید . در صورت تمایل به شرکت در کلاس ها به تلگرام شماره داده شده پیام دهید . رویا عبدالملکی ۰۹۳۷۷۸۵۵۵۳۳ https://t.me/shahnamehomayoun #شاهنامه_خوانی_کودکان #شاهنامه_کرمانشاه #گروه_شاهنامه_خوانی_همایون #رویا_عبدالملکی #آموزش_نقالی #داستانهای_شاهنامه