واژه

از جمله واژه‌های ‎#پهلَوی_ساسانی یا همان ‎#فارسی_میانه که به فارسی نرسیده‌اند فعل "اِیرَختَن" (ērakhtan) به معنی «محکوم کردن و مجرم شناختن؛ ...» است که بُن مضارع آن "اِیرَنج" (ēranj) بوده. اگر این فعل به فارسی می‌رسید، به صورت ērakhtan یا īrakhtan تلفظ می‌شد.

چه چیزها که آدم از گزارشگرها نمی‌شنوه! می‌گفت: «سفیر فلان کشور «حاوی» پیام خیلی مهمی بود»! سفیر مگه کیسه‌ست؟!

واژۀ «رو» در واژه‌هایی مانند روخوانی، رونویسی و رونوشت مثل پیشوند عمل کرده و معنی جالبی پدید آورده است. در این واژه‌ها در واقع حرف اضافۀ «از» حذف شده، یعنی این واژه‌ها از عبارت‌های فعلیِ «از روی چیزی خواندن» و «از روی چیزی نوشتن» ساخته شده‌اند. این حالت می‌تواند الگوی ساخت واژه‌هایی تازه از فعل‌های دیگر و با همین رویکرد معنایی باشد. #واژه‌سازی #واژه‌گزینی

‏گویا قرار است از این به بعد در برنامۀ درسی مدرسه‌ها درسی به نام ‎#ایران‌شناسی هم گنجانده شود. تصمیم خیلی خوبی است. امیدوارم در تنظیم محتوی و اجرا هم خوب پیش‌بروند. https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86-62/4037237-%D8%AA%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%B3-%DB%8C%DA%A9-%D8%AF%D8%B1%D8%B3-%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B3-%D8%A8%D9%87-%D8%AA%D8%B5%D9%88%DB%8C%D8%A8-%D8%B1%D8%B3%DB%8C%D8%AF

با این حال، حتی اگر هم این عددها به عنوان شمار #وام‌واژه|های «زبان‌های تُرکانی» در دیگر زبان‌ها به دست داده شده باشند، باز هم دست‌کم در مورد فارسی عجیب و بزرگ است. برای نمونه، در معتبرترین کتابی که دربارۀ وام‌واژه‌های مغولی و همۀ زبان‌های تُرکانی در متن‌های همۀ دوره‌‌های فارسی نوشته شده، یعنی در کتاب آقای #گرهارد_دورفر،  ۱۷۵۸ مدخل در سه جلدِ مربوط به زبان‌های تُرکانی (یعنی جلدهای دوم تا چهارم) گرد آورده شده که حتی از میان آنها هم زیر خیلی از مدخل‌ها توضیح داده شده که پژوهشگران دیگر به‌اشتباه آنها را تُرکانی گرفته‌اند و مثلاً فارسی یا چینی هستند یا گفته شده که ریشۀ مدخل‌هایی اصلاً روشن نیست یا ترکانی بودنشان مشکوک دانسته شده و بعدها معلوم شده ترکانی نیستند (مثل قبراق، امرود، وریب ...). حتی بیشترِ آنهایی هم که ترکانی هستند برای نمونه در یک یا چند متن فارسی در سده‌های گذشته به کار رفته‌اند و جز آن دیگر در هیچ متن و منطقه‌ای در فارسی نیامده‌اند و امروزه در فارسی کاربرد ندارند (مثل اُزقُنوغ، ارتگی، باغلامیشی، ...). آمارهایی نادرست از این دست یعنی سخن از این تعداد #وام‌واژه|های «تُرکی» در فارسی در جاهای دیگر هم به فراوانی شنیده می‌شود و به نظر می‌رسد پشتکار و علاقه‌ای در پخش آن هست که البته همراه شده با بهره‌برداری ناروا و نازیبایی از پدیدۀ طبیعی وام‌گیری زبانی در راستای تبلیغات سیاسی.

در عکس با پس‌زمینۀ ارغوانی و مطالب مشابهی که به فراوانی این طرف و آن طرف دیده می‌شود و در آنها شمار #وام‌واژه|های «تُرکی» را در دیگر زبان‌ها اعلام می‌کنند خطاهای بزرگی هست: در اینجا نام «ترکی» را به جای «تُرکانی» (Turkic) به کار برده‌اند. #ترکانی نام (زیر)خانواده‌ای دربردارندۀ بیش از ۲۰ زبان است که ترکی یکی از آنهاست. منظور از آنچه در انگلیسی Turkish می‌نویسند ترکی ترکیه یعنی ترکی استانبولی است. به این ترتیب، همۀ واژه‌هایی را که از کهن‌ترین زمان‌ها و از هر شاخه‌ای از (زیر)خانوادۀ تُرکانی به زبان‌های دیگر رفته‌اند با هم شمرده‌اند و جمع کرده‌اند! این کار مثل آن که به همۀ زبان‌های ایرانی مثلاً به اَوِستایی، سُغدی، خُتَنی، کُردی، پشتو، آسی، بلوچی و... بگوییم فارسی که نادرست است. پیشتر حتی در نوشته‌های دانشگاهی هم می‌شد دید که این دو نام را به جای هم به کار می‌بردند ولی سال‌ها است که این دو اصطلاح را به جای هم به کار نمی‌برند. (برای دیدن درخت خانوادگی و پراکندگی جغرافیاییِ (زیر)خانوادۀ تُرکانی (Turkic) به عکس‌های دیگر نگاه کنید.) ادامۀ مطلب را در اینجا مطالعه بفرمایید.

برنامهٔ روز نخست وبینار آژیار پیوند مستقیم: http://meet.google.com/hrm-vkdq-tut

در اینستاگرام این حساب کاربری را ساخته‌ام و از این به بعد بعضی از مطالبی را که در توییتر و تلگرام نوشته‌ام و خواهم نوشت در آنجا هم منتشر می‌کنم. https://www.instagram.com/darbare.ye.vazheha/

آقای دکتر پژمان فیروزبخش در این کتاب ارزشمند که به تازگی منتشر شده گامی بزرگ در روشن کردن دو نکتۀ مهم و تا کنون ناشناخته برداشته‌اند: یک: طرح این فرضیّه که پیش و پس از اسلام، #زبان_فهلوی #زبان_ادبیِ مشترک در عراق عجم و آذربایجان بوده، دو: روشن کردن رابطۀ زبان فهلوی با #زبان_دیرین_آذربایجان توضیح اینکه زبان فهلوی با #زبان_پهلوی یا همان #فارسی_میانه یکی «نیست». - در بسیاری از پژوهش‌ها مرز مشخصی میان فهلوی و زبان دیرین آذربایجان بازشناخته نشده است. آقای فیروزبخش نشان داده‌اند که اینها دو زبان مستقل بوده‌اند. - زبان مردم آذربایجان چیزی غیر از #ترکی_آذربایجانی که امروز رایج است بوده.