جامعه باستان‌شناسی ایران

بریتانیایی ها علیه ساسانیان اشیای باستانی کشف شده از قبور بعضی از شاهزاده ها و اعیان و اشراف آنگلوساکسون در بریتانیا حاکی از آن است که در قرن ششم بعضا به نواحی شرق مدیترانه همچون شمال سوریه میرفتند تا برای جنگ با ساسانیان به لشکر امپراطوری بیزانس ملحق شوند. اشیای زیادی از قبور اشراف آنگلوساکسن کشف شده که بعضا غیربومی هستند و تعلق به مناطق شرقی اوراسیا دارند. بعضی اشیایی که از قبور کشف شده اند از جمله مهر و سکه درهم نقره ساسانی، زره های به سبک ساسانی، ظرف سفالی که مشخصات تولید در شمال سوریه دارد... در یک مورد باستانشناسان فکر میکنند که یکی از این جنگجویان مشته ای قیر با خود به بریتانیا آورده که منشا شمال سوریه دارد. به نظر میرسد که شخصی که با خود قیر آورده به خاصیت درمانی و علاج بخش قیر اعتقاد داشته است. این شخص در حین خدمت در لشکر امپراطوری بیزانس احتمالا به مسیحیت هم گرویده است. نکته ای که برای باستانشناسان از اهمیت خاصی برخوردار است اینکه وقتی اشیا غیربومی در جایی کشف میشود معمولا باستانشناسان آنها را نشانه تجارت و تبادلات تجاری تفسیر میکنند. اما کشفیاتی که ذکر شد باستانشناسان را با چالشهای بیشتری مواجه میکند. اصل این مطلب در وبسایت نشریه گاردین منتشر شده است که از لینک زیر میتوانید آن را بخوانید. https://www.theguardian.com/science/article/2024/jul/04/anglo-saxons-may-have-fought-in-northern-syrian-wars-say-experts https://t.me/societyforiranianarchaeology

منشاء فرهنگ جمع‌شونده در تاریخ تطوری انسان فرهنگ انسانی - از مسائل تکنولوژیک گرفته تا راه حل ها و یا اینکه چطور نهادهای اجتماعی بوجود آمدند و سازمان یافتند – همه و همه بیش از حد پیچیده است که هر زمان و هر فردی بخواهد به تنهایی و از نو آنها را ابداع کند. فرهنگ و تکنولوژی مدرنی که الان در اختیار داریم محصول تطوری است که طی هزاران سال جمع شدن و بازتفسیر شدن بوجود آمده است. انباشت فرهنگ – جمع شدن تغییرات تکنولوژیک و بهبود آنها طی نسل ها – به انسانها این امکان را داد که با چالشهای متنوع و محیط های مختلفی بتوانند خود را تطبیق دهند. سوال مهم این است که دقیقا کی در طول تاریخ تطوری مان برای اولین بار فرهنگ جمع شونده (cumulative culture) بوجود آمد یا ظاهر شد؟ از چه زمانی اجدادمان به جای از نو ابداع کردن به دانش دیگران اتکا کردند و آنها را اساس تحولات جدیدتری قرار دادند؟ برای رسیدن به جواب این سوال دو محقق امریکایی، Jonathan Paige از دانشگاههای میسوری و Charles Perreault دانشگاه ایالتی آریزونا تغییرات در پیچیدگی های تکنیکیِ تولید ابزار سنگی در طول 3 میلیون و 300 هزار سال گذشته را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده اند تا منشاء فرهنگ جمع‌شونده را بفهمند. برای اینکه یک نقطع شروع یا سطح پایه تعیین کنند برای پیچیدگی ها در تکنولوژی ابزار سنگی بدون نیاز به فرهنگ جمع شونده، این محققین از یک طرف تکنولوژی ابزارسازی بین نخستی های غیرانسانی – همچون شامپانزه ها – را مورد بررسی قرار دادند و از طرف دیگر مراحل تولید ابزار سنگی بین انسانهایی که در تولید ابزار سنگی بی تجربه اند را هم مورد بررسی قرار دادند. این محققین برای تعیین میزان پیچیدگی در تکنولوژی ساخت ابزار سنگی از تعداد مراحل (واحدها یا تعداد مراحل در روند انجام کار یا procedural units) استفاده کردند. نتیجه ای که به دست آمده اینکه از 3 میلیون و 300 هزار سال تا حدود 1 میلیون و 800 هزار سال قبل – یعنی زمانی بین آسترالوپیت ها (australopiths) تا هوموساپینس های اولیه (Homo species) – تعداد مراحل تولید ابزار سنگی بین 1-6 مرحله باقی مانده است. از حدود 1 میلیون و 800 هزار سال تا 600 هزار سال قبل توالی تولید فقط کمی بیشتر از قبل شده، یعنی تعداد مراحل به چیزی بین 4-7 مرحله رسیده است. اما از حدود 600 هزار سال قبل به بعد تعداد مراحل در توالی تولید یکباره جهش نشان میدهد و به طیفی بین 5-18 مرحله رسیده است. به عبارتی، از حوالی 600 هزار سال قبل به بعد بود که جمعیت های هومینین ها (که مشمول آسترالوپیت ها و هوموساپینس ها هم میشود) به تکنولوژیهای پیچیده ای که تا آن زمان غیرمعمول بود اتکا کردند. این یافته ها با آنچه انتظار میرفت در بین هومینین های متکی به فرهنگ جمع شونده دیده شود همخوانی دارد. این محققین اعتقاد دارند که زندگی مبتنی بر "کوچرویی دوره گردیِ (foraging) متکی به ابزار" بستر تطور و بوجود آمدن فرهنگ جمع شونده را فراهم کرده است. هومینین های اولیه بین 3 میلیون و 400 هزار تا 2 میلیون سال قبل هم زندگی دوره گردی داشتند که مستلزم داشتن و ساختن ابزار بوده است. هر چند دیگر اشکال یادگیری اجتماعی هم بر ابزارسازی تاثیر میگذاشته، اما از دوره پلایستوسین میانی به بعد است که شواهد رشد سریع پیچیدگی های تکنولوژیکی و اشکال جدید تکنولوژیکی ظاهر میشود و قابل مشاهده است. در همین دوره پلایستوسین میانی است که شواهد آتش کنترل شده، اجاق و فضاسازی های داخل خانه هم دیده میشود و همه اینها جنبه های مهمی از تطور فرهنگ جمع شونده هستند. همه اینها حاکی از این است که فرهنگ جمع شونده در اوایل دوران پلایستوسین میانی ظهور کرد و احتمالا زمانی اتفاق افتاده که هنوز نئاندرتالها و انسان های مدرن (Homo species) از هم انشقاق پیدا نکرده بودند. این مطلب خلاصه ای بود از مقاله ای که در شماره اخیر نشریه Proceedings of the National Academy of Sciences منتشر شده است که از لینک زیر میتوانید آن را بخوانید. https://www.pnas.org/doi/10.1073/pnas.2319175121 https://t.me/societyforiranianarchaeology

گنجینه سفالهای ایرانی در موزه شهرداری لاهه، هلند موزه شهرداری لاهه یکی از بزرگترین مجموعه سفالها و شیشه های ایرانی در اروپا را در خود جای داده است. این مجموعه شامل سفالهایی از دوران سامانیان تا دوران قاجار میشود. Treasure of Persian Ceramics | The Hague Municipal Museum (Photo & Video): https://persiandutch.com/2018/12/12/persian-ceramics-treasure-of-the-hague-municipal-museum/ https://www.youtube.com/watch?v=jzlBHoljHs0&ab_channel=PersianDutchNetwork با تشکر از پژمان اکبرزاده

[کشفیات] تلاش برای جراحی سرطان در مصر باستان بر اساس متون قدیمی از مصر باستان میدانیم که مصریان مهارتهای زیادی در طبابت داشته اند. مصریان باستان بطور مثال امراض مختلفی را تشخیص میدادند، توصیف میکردند و دست به مداوای این امراض میزدند، جراحات را مداوا میکردند و یا دندان پر میکردند. میدانیم که سرطان را میشناختند ولی قادر به مداوای آن نبودند. اما اخیرا شواهدی به دست آمده که نشان میدهد سعی میکردند سرطان را مداوا کنند. گروهی از محققین قصد داشتند که نقش سرطان را در جامعه باستان مطالعه کنند و ببینند این بیماری تا چه حد در دوران باستان شایع بوده و جوامع باستان چطور با این بیماری مواجه میشده اند. برای انجام این تحقیق این گروه از محققین دو جمجمه را مورد مطالعه قرار دادند که در مجموعه داکوورث (Duckworth Collection) در دانشگاه کمبریج نگهداری میشد. جمجمه شماره 236 متعلق به یک مرد 30-35 ساله بوده که بین سالهای 2687 و 2345 قبل از میلاد زندگی میکرده و جمجمعه شماره 270ای متعلق به یک زن حدود 50 ساله است که بین سالهای 663 و 343 زندگی میکرده است. جمجمه اول با خود اثر یک عارضه تخریب بزرگ و تعداد زیادی عوارض کوچکتر را نشان میدهد که همه با علائم سرطان همخوانی دارد. چیزی که باعث تعجب این محققین شده است وجود آثار بریدگی با یک شئ فلزی تیز در اطراف این عارضه بزرگ سرطانی است که زیر میکروسکوپ قابل مشاهده بود. به گفته محققین، این شواهد حاکی از این است که مصریان سعی کرده اند در روند رشد بافتهای سرطانی دخالت کنند و یا حداقل تحققیات تجربی در رابطه با علاج سرطان داشته باشند. جمجمه 270ای هم اثر عارضه بزرگ سرطانی را نشان میدهد که باعث تخریب استخوان جمجمه شده است. روی جمجمه 270ای علاوه بر اثر عارضه سرطانی اثر دو ضربه منجر به جراحت هم دیده میشود که آثار التیام نیز در آنها قابل مشاهده است. یکی از این جراحات احتمالا در ارتباط با یک درگیری فیزیکی بوده که در پی آن و در اثر برخورد یک سلاح تیز ایجاد شده است. آثار التیام ممکن است حاکی از این باشد که این فرد مورد معالجه قرار گرفته و به همین خاطر از مرگ جان سالم به در برده است. جزئیات بیشتر این کشف در مقاله ای در شماره اخیر نشریه Frontiers in Medicine منتشر شده است که از لینک زیر میتوانید آن را بخوانید. دسترسی به این مقاله برای همگان رایگان و آزاد است. https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fmed.2024.1371645/full https://t.me/societyforiranianarchaeology

ترکیه 55 اثر تاریخی متعلق به ایران را تحویل داد بر اساس «توافقنامه ممنوعیت و جلوگیری از واردات و صادرات غیرقانونی، ترانزیت و انتقال مالکیت اموال فرهنگی» که بین ترکیه و ایران امضا شد، 55 اثر تاریخی متعلق به ایران بازگردانده شد. v.aa.com.tr/3240089

💢رودخانه گمشده‌‌ای که می‌تواند چگونگی ساخت اهرام را توضیح دهد مجموعه اهرام باستانی مصر برغم پیشرفت غیرقابل انکار علم و دانش انسان، همچنان یکی از رازآلودترین بناهای ساخته شده به دست بشر هستند که سوالات بیشماری درباره آن‌ها، از نحوه ساخت تا کارکردشان، مطرح بوده است. یکی از این سوالات این است که چرا بیش از ۳۰ هرم باستانی مصر، از جمله هرم بزرگ جیزه تنها بنای بجا مانده از عجایب هفتگانه جهان، در نواری در امتداد لبه یک صحرای خشک و با فاصله نسبتا دوری از سواحل رود نیل امروزی بنا شده‌اند؟ تحقیقات تازه نشان می‌دهد احتمالا دلیل آن بوده که آنها در کنار شاخه‌ای از یک رودخانه ساخته شده‌اند؛ رودخانه‌ای که در گذر زمان گم شده است. دانشمندان می‌گویند این تئوری نه تنها مکان اهرام را توضیح می‌دهد، بلکه می‌تواند چگونگی ساخت این سازه‌های مرموز در بیش از ۴۵۰۰ سال پیش را روشن کند. جزئیات بیشتر:https://shorturl.at/6NHu4 از یورونیوز

کنگره بین المللی "مانی در کمبریج ۳" — کنگره بین المللی "مانی در کمبریج ۳" در تاریخ ۱۵-۱۸ می ۲۰۲۴، در کمبریج انگلستان برگزار خواهد شد. این کنگره توسط انجمن بین‌المللی مطالعات مانوی (IAMS) (انجمن علمی غیرانتفاعی) برگزار می شود. IAMS در سال ۱۹۸۹ برای تشویق و ترویج پژوهش‌ هایی در پیوند با کیش مانوی‌، در همه جنبه‌های مختلف آن و در ارتباط آن با سایر جریان‌های مذهبی و فلسفی، بنیاد نهاده شده است. اولویت های این انجمن: ترویج همکاری بین المللی پژوهش های مانوی در بین پژوهشگران فردی و سازمان ها و مؤسسات علمی، انتشار اطلاعات و اکتشافات جدید حوزه مطالعات مانوی، تسهیل و دسترسی کامل به منابع مانوی و انتشار آن، حمایت از پروژه های مانوی و برگزاری کنگره ها و نشست های تخصصی مطالعات مانوی است. امسال در میان اسامی شرکت کنندگان، اسامی پژوهشگران جوان ایرانی از جمله سونیا میرزائی( دانشگاه هامبورگ) و علیرضا عربانی(دانشگاه شهید بهشتی) و فرهاد نیلوفری جلب توجه می کند. اطلاعات بیشتر را میتوانید از وبسایت زیر و فایل ضمیمه دریافت کنید. https://www.manichaeism.de/

کنگره بین المللی "مانی در کمبریج ۳" کنگره بین المللی "مانی در کمبریج ۳" در تاریخ ۱۵-۱۸ می ۲۰۲۴، در کمبریج انگلستان برگزار خواهد شد. این کنگره توسط انجمن بین‌المللی مطالعات مانوی (IAMS) (انجمن علمی غیرانتفاعی) برگزار می شود. IAMS در سال ۱۹۸۹ برای تشویق و ترویج پژوهش‌ هایی در پیوند با کیش مانوی‌، در همه جنبه‌های مختلف آن و در ارتباط آن با سایر جریان‌های مذهبی و فلسفی، بنیاد نهاده شده است. اولویت های این انجمن: ترویج همکاری بین المللی پژوهش های مانوی در بین پژوهشگران فردی و سازمان ها و مؤسسات علمی، انتشار اطلاعات و اکتشافات جدید حوزه مطالعات مانوی، تسهیل و دسترسی کامل به منابع مانوی و انتشار آن، حمایت از پروژه های مانوی و برگزاری کنگره ها و نشست های تخصصی مطالعات مانوی است. امسال در میان اسامی شرکت کنندگان، اسامی پژوهشگران جوان ایرانی از جمله سونیا میرزائی( دانشگاه هامبورگ) و علیرضا عربانی(دانشگاه شهید بهشتی) و فرهاد نیلوفری جلب توجه می کند. اطلاعات بیشتر را میتوانید از وبسایت زیر و فایل ضمیمه دریافت کنید. https://www.manichaeism.de/

[کشفیات] خشونت در بونوبوها و تطور انسان عده ای از انسانشناسان معتقدند که خشونت در انسان ذاتی است و نقش خیلی مهمی در تطور انسان بازی کرده است. بطور مثال محققینی همچون ریموند دارت (Raymond A. Dart) معتقدند که نه فقط خشونت نقش مهمی در تطور انسان بازی کرده بلکه مهمترین عامل محرکه در تطور انسان بوده است. این محققین فکر میکنند شایع بودن و رواج خشونت بین انسانها اساس ژنتیکی دارد و عوامل روانشناختی، تستوسترون و سیستم عصبی در آن نقش بازی میکنند و در نتیجه خشونت در انسان ذاتی است. این محققین عمدتا بر رایج بودن خشونت بین عموزاده هایمان یعنی شامپانزه ها اشاره میکنند که اشتراکات زیادی با انسان دارند (اشتراکات ژنتیکی بین انسانها و شامپانزه ها بیش از 98 درصد است و اشتراکات رفتاری زیادی هم با انسانها دارند). این نظر بر این فرض متکی است که اجداد هومینین انسانها قرابتهای زیادی با شامپانزه ها داشته اند. در مقابل عده ای از محققین مخالف این نظر هستند و معتقدند که خشونت چیزی است که یاد گرفته میشود و بنابراین اساس فرهنگی دارد. این عده از محققین عمدتا با اتکا به زندگی و الگوهای رفتاری بونوبوها سعی دارند نشان دهند که خشونت عامل تعیین کننده یا حتی مهمی در تاریخ تطوری انسان نبوده است. بونوبوها نوع دیگری از بوزینه ها (apes) هستند که با شامپانزه ها و انسانها قرابت زیادی دارند. در مقایسه با شامپانزه ها، بونوبوها شهره هستند به آرام و صلح طلب بودن که عمدتا به خوردن و خوابیدن و سکس مشغول هستند. علاوه بر این، بونوبوها شهره هستند به اینکه در مقیاس وسیعتری رفتارهای مبتنی بر همکاری هم با اعضای درون گروه و هم با بوبوبوهای خارج از گروه خود نشان میدهند. عده دیگر از محققین هم هستند که مسیری بین این دو را انتخاب کرده اند. بعضی معتقدند که انسانها اگر هم از نظر طبیعی مستعد خشونت باشند از نظر فرهنگی قابلیت اجتناب از خشونت را دارند. بعضی هم میگویند انسانها اگر هم از نظر طبیعی صلح طلب باشند ولی شرایط فرهنگی میتواند آنها را به خشونت سوق دهد. حال اخیرا کشف جدیدی اتفاق افتاده و بحث و مجادله درباره نقش خشونت در تطور انسان را بین محققین دوباره داغ کرده است. محققین به مدت سه سال گروهی از بونوبوها و گروهی از شامپانزه ها را زیر نظر گرفته و متوجه شده اند که بونوبوهای مذکر در مقایسه با شامپانزه های مذکر اتفاقا میزان خشونت بیشتری از خود نشان میدهند. مسئله این است که تعریف و درک محققین از خشونت تغییر کرده است. این درست است که شامپانزه های مذکر اغلب شامپانزه های مونث را با اعمال زور مجبور به آمیزش میکنند و بعضا رقبای خود را حتی میکشند. بونوبوهای مذکر برای آمیزش با بونوبوهای مونث کمتر به زور متوسل میشوند و هیچ موردی هم گزارش نشده که در آن بونوبوها رقیب مذکر خود را کشته باشند. اما وقتی محققین خشونت را فقط محدود به مواردی همچون زخمی کردن و یا کشتن نمیکنند و سایر اعمال خشونت آمیز را نیز مشمول میکنند (همچون تهدید و تعقیب) میبینند که اتفاقا بونوبوهای مذکر سه برابر بیشتر از شامپانزه های مذکر از خود خشونت نشان میدهند. به عبارتی میتوان گفت که وقتی شامپانزه ها از خود خشونت نشان میدهند خشونت شان بیش از خشونت بونوبوها مهلک است. در حالی که خشونت در بونوبوها تعدد بیشتری دارد ولی از شدت کمتری برخوردار است. نتایج این کشفیات در مقاله ای در شماره اخیر نشریه Current Biology منتشر شده است که از لینک زیر میتوانید آن را بخوانید. https://www.cell.com/current-biology/abstract/S0960-9822(24)00253-7#%20 https://t.me/societyforiranianarchaeology

💢محققان چهره یک زن نئاندرتال زاگرسی که ۷۵ هزار سال پیش می‌زیسته را بازسازی کردند تیمی از باستان‌شناسان بریتانیایی توانسته‌اند با استفاده از جمجمه به دست آمده از یک نئاندرتال ماقبل تاریخ، چهره احتمالی او را بازسازی کنند. بقایای استخوانی این زن نئاندرتال چهل و چند ساله که اصطلاحا «شانیدر زی» (Shanider Z) نام گرفته است، در سال ۲۰۱۸ در غاری در کوه‌های زاگرس عراق کشف شده بود. بیشتر بخوانید: tinyurl.com/4m63v8dx از یورونیوز