Gola jaalalaa
Gola jaalalaa kana keessatti jaalala #qolaan ibsuu dha.
Show more216Subscribers
No data24 hours
No data7 days
No data30 days
- Subscribers
- Post coverage
- ER - engagement ratio
Data loading in progress...
Subscriber growth rate
Data loading in progress...
Kan itti aanee ta'e, Gabira Ewustarewosiim biliisa baasanii fudhatanii galuuf hayyamsiisuu ta'e. Kumsaanis ni hayyameef. Gabira Ewustarewos lallabaa Pirotistaantii ta'us, sababa Afaan Oromoofi seera amantii beekuuf Fitawaraar waliin luba Bataskaana Maaramii Karkarroo ta'uuf duuka ka'e.
Hawaasni Boojjii Birmajjiis luba Pirotistaantiitiin mana amantaa Bataskaanaa keessatti sagalee waaqayyoo afaan Oromootiin dhaga'uu eegalan. Kun Waxabajjii 1892 ture. Ergasii utuu hedduu hin turin, waggoota booda Onosimoos Nasiib, Daani'eel Dabalaa, Asteer Gannoofaas dhufanii itti dabalaman.
Dirree Wallaggaa keessattis afaan ofiin tajaajilamuun karaa amantaa Pirotistaantii itti fufe. Bataskaana keessatti garuu ni dhorkame. Qeesonniifi phaaphaasonni Goojjam Onosimoosiinis, Gabira Ewustarewos mana murtiitti himatanii adabsiisaa, Afaan Oromootiin akka hin lallabamne taasisaa turan.
Kun hundi ta'us garuu hawaasni hi gad jedhee hin beeku. Akkuma luba Pirotistaantii kan ta'an Luba Gabra Ewustarewos Bataskaana keessatti sagalee waaqayyoo barsiisaa turan, Erga Bataskaannittiin, afaan Oromootiin akka hin lallabamne labsiin dhorgitee booda, Fitawaraar Dibaabaa dabalatee hordoftoonni Ortodoksii hedduu Afaan isaaniin tajaajilamuuf gara Pirotistaantiitti deemuu tajaajilamaa turaniiru. Dhimmicha dhimma amantaa qofa osoo hin taane, dhimma eenyummaa ta'uus hubatan.
Sababa seenaa kanaatiin Sinoodoosiin Ortodoksii Itoophiyaa bataskaana seena qabeettii Maaranii Karkarroo kan seenaa waggaa 130 olii qabdu kana hanga har'aatti dagatanii, hin haaressin jiru. Sinoodosiin Oromiyaa garuu seenaa guddaa kana giddu galeeffachuun, bataskaana kana akka haaressu ni amanna.
Obboloonni keenya amantaa Ortodoksii hunduu baga gammaddan. Nutis akkuma Fitawaraar Dibaabaa Bakaree, Akkuma luba Gabra Ewustarewos, Daani'eel Dabalaafi Abbaa Gammachiisitti dhimmichi dhimma eenyummaa ta'uu beekuun, isin cinaa jirra.
Suurri argitan kun kan Bataskaana Maaramii Karkarroo isa waggaa 139 dura ijaarameefi suuraa Fitawaraar Dibaabaa Bakareeti. Seenaan Fitawaraar Dibaabaa kana qofa miti. Isaan bu'ura sabboonummaafi qabsoo Oromooti. Yoo mijate yeroo biraa itti deebina.
Nagaan bulaa.
Bataskaana Afaan Oromoo jalqabaa
Bara 1892 hanga 2023
Taateen ajaa'ibsiisaa kun erga raawwatee waggoonni 138 darbaniiru. Barrisaa 1892 keessa ture. Baballina mootummaa Kumsaa Morodaa kan gara Siibuutti taasifame booda, Bulchaa Mootii Wallaggaa jalatti qooda fudhachuun Fitawaraar Dibaabaa Bakaree bulchaa Boojjii Birmajjii ta'anii muudamaniitu garas ergaman.
Hawaasa naannoo Boojjii Birmajjii biratti kabajaafi jaalalaan kan yaadataman Fitawaraar Dibaabaa Bakaree, gaaf tokko Bataskaana Lubaafi taabota hin qabne, kan Maaramii Karkarroo jedhamu ijaarsisan. Akka seera yeroo sanaattis lubni ykn qeesiin afaan Amaaraa dubbachuun dirqama ture. Kanaaf Goojjam ykn Finfinnee irraa hanga dhufutti eegama. Fitawaraar Dibaabaa garuu wanta kana tole jedhanii hin fudhanne.
Bataskaana akkuma ijaaranii xumuraniin "luba Afaan Oromoo beeku naaf ergaa" jechuun gara qeesii bstaskaana yesuus Naqamtee kan Dajjaashamaach Kumsaa Morodaatti dhaammatan. Kana godhanis garuu deebii gaarii hin arganne. Yeroo sanatti "lubni Afaan keessan beeku hin jiru. Waaqayyos afaan Oromoo hin dhaga'uu" deebii jedhutu qeesii kutaa lallabaa walaggaarraa ergameef.
Deebiin kun afaan isaan hin qabachiifne. Fitawaraar Dibaabaa farda isaanii fe'ataniitu, qeesii Waaqni Afaan Oromoo hin beeku jedhe kana arguuf gara Naqamteetti miilla kaafatan. Eegdonni isaanii duubaafi duraan, Fitawaraar ammoo gidduu adeemaa Dhidheessa qaxxaamuranii Leeqaa seenan. Achi qaqqabanii "luba Afaan Oromoo qaddasu akka naaf ergitaniif, qeesii gaafannaan, waaqayyo afaan Oromoo hin dhaga'u deebii jedhu naaf ergan. Kanaaf qeesii afaan waaqaa gara afaan keenyaatti nuuf hiikee nitti himu fudhachuufan dhufe" jechuun miira aariin akka qoosaatti Kumsaa Morodaa gaafatan.
Dajjaash Kumsaa Morodaas itti kolfaniitu, ammas akka argachuun cimuu malu itti himanii, harka qullaa duuba deebi'uurra, kanuma afaan hin beekne akka fudhatee galu gorsan. Fitawaraar Dibaabaa garuu tole hin jenne. Deebii ajaa'ibsiisaa kenneef.
"Afaan mootiin hin beekne, kan qeesiifi waaqnisaa qofti beekuun naaf kadhatama ta'ee, natti kadhatama ta'ee maalin beekaatan, 'ameen' jedha?. Ani Bataskaana ijaareera; abbaan fedhe akka fedhetti itti haa sagadatu malee, afaan hin beekne qalaadii kootti fuudhee hin galu. Waaqni afaan keenya hin beeknes durumaa maal itti nuu godha; maal nuuf buusa" jechuun duuba deebi'uuf murteessan.
Gidduutti oduun aagaa tokko afaan Dajjaash Kumsaarraa gurra isa buute. Innis baqataan biyya Ertiraarraa dhufe tokko kan afaan Oromoo danda'uufi, daawwiti Afaan Oromoo dubbatu dubbisu tokko, naga eegdotaan qabamee mooricha fidamuusaa akkasumas garuu daawitii inni dubbisu kan Bataskaanaa akka hin taane itti himan. Yoo kana Fitawaraar Dibaabaa itti siqanii haasofsiisuuf hayyama gaafatan. Yoo hayyamamuuf gara namichaa dhaqan.
Baqataan Ertiraarraa dhufe kun, Gabra Ewustarewos jedhama. Afaan Oromoo, Amaariffaafi Tigiriffa haalaan danda'a. Kitaabota hedduu baateetu jira. Goojjamirraan Wallagga seenuuf osoo adeemuu eegdotaan akka qabame dubbatata.
Maalif dhuftee jedhamee yoo gaafatamus, Onosimoos Nasiibfaa waliin wangeela lallabuuf dhufaa osoo jiranii, daandii gubbaatti walirraa baduu erga himee booda, yeroo ertiraarraa ka'aan Biyya Oromoo Wallaggaa jedhamu dhaqna jedhanii waan ka'aniif, tasa akka carraa yoo asitti isaan argeef, barbaacha akka dhufe itti hime.
Yoo kana Fitawaraar Dibaabaa Bakaree, "Afaan Oromoo akkamiin barte?" jedhanii gaafatan.
Gabira Ewustarewos Onosimoos irraa barachuu itti hime. Dabalatayyuu jedhee boorsaa isa keessaa Daawitii baafatee, kitaaba xiqqoo Onosimoos duraan hiike tokko dubbiseef. Macaafa faarfannaa keessaas afaan oromootiin ni faarfateef.
Yoo kana Fitawaraar Dibaabaa fuula isaaniitu akka aduu ganamaatti ife.
Miira raajamuutiin afaan qabatanii, "Kitaabni Afaan Oromoo ni dubbataa?" jedhanii gaafatan.
Gabira Ewustarewos: "Eyyee" deebii jedhu kenneef.
Bishaan laga alaltuu
Ganna nama hin ciisisuu
Jaalallikee gubaadhaa
Halkan nama hin teesisuu
Akkan sii jaaladhus
Onneekee hubachiisi
Hidhiikee muxxeessii
Qabii na dhungachiisi
Ijakee keessa ilaalaa
Dhungoo ishee akka dammaa
Gororakeen dhudhudhaasa
Tokko miti lamaa
#dhugaa_amma_bahutti
ANi hin deemu irreecha
Amma sobni baqutti
Inni sobee yaabes
Amma lafa gahutti
Ani hin deemu irreecha
Dhugaakoon barbaadaa
Utuun miidhaan jiruu
Maaliifan of saadaa??
Wallaggi utuu dhiiguu
Gujiin utuu boo'uu
Irreechaa adeemuuf
Garaankoo nan ho'uu
Dhaqaa irreeffadhaa
Warri irree qabdanii
Anoo irree hin qabuu
Harkakoo cabsanii
Maree jechaa deemaa
Hora finfinneetti
Walitti baayyadhaa
Akka waa hin finnetti
Margaalle qabadhaa
Dhibaayyyu baafadhaa
An dhugaakoo badeefan
Waaqakoo kadhadhaa
Haqakoo barbaachaan
Qorraan tattaafadhaa
Irreeffadha galaa
Booka keessan dhugaa
An dhugaa barbaachan
Miillikoo na dhukaa
Dhaqaa hora harsadee
Irreeffadhaa galaa
Hormi lammii qabee
Mormaa gadi qalaa
Hin dhaquu irreechaa
Dhugaan amma dhuftuutti
Haceenis boqotee
Amma booka dhugutti
Bilisummaan dhufee
Sobni amma kufuutti......ummataaf
#eecha_keecha_keecha
Na dhoskitee keechee
Isa duuba mana keechaa
Maalo abasan nan argee
Eecha keecha keechaa
Barbaadatan turee
Ergaa guyyoo kaleechaa
Nan dhoksini fidii
Nan dhoskini maleechaa
Maalan baaleeche jennaan
Kan natti oorituu
Kaleecha nagaadhaa
Maaliif hin oolchituu
Egaa xalaayaan bareechaa
Erguma kaleechaa
Biriinkoos hin dhumte
Ijumashee keechaa
Maaloo nan badekaa
Maalinan barreechaa
Silaa maqaa kee sana
Tooranan tarreechaa
Suuta suuta jedheen
Qalamaan bareechaa
Na fidi qubeekoo
Kan kaleecha keeche
Maaloo nan dhoskinii
Eechumammoo keechee
Na kenni waanofiikoo
Eecha keecha keechee
#sanyii_kootu_galgala
Darabaa jiraadhee
Maafan safuun ooda
Isa ta'uus qabee
Isa hin taanes qooda
Nan baadha lamaansa
Kennaa waan hundaatii
Isheenu gaafa yerooshee
Waliishee dhudhaatii
Hin jeeqamu anoo
Obseetan jiraadhaa
Isa na caaluttis
Gad jedheen hirkadhaa
Ijikoo hin ilaalaa
Galma isa borii
Inni amma yoo ta'ee
Wal gadhiisee toorri
Ijaarsan qaba olii
Isa hin diigamnee
Kiraa fidi jedhee
Isa nan himannee
Manan qaba anoo
Ol gubbaa waaqarraa
Gaaf tokko ol baaneeti
Walumaan agarraa
Waaqayyoo tokkichaa
Alhaa waaqubarii
Akka feeten waamtees
Inni tokko barii
Waaqni inni uumaan
Uumaan waaqaaf lafaa
Nuuf kennaa simbooo
Wal qoodiyyuu hafaa
Maafan gaddaa ta'aa
Maafan cufa balbalaa
Anoo biyyaan qabaa
Sanyii kootu galgalaa......du'a booda
#kaabinee_boojii_dirmajjii
Haa gahuu nagaan koo
Firootakoo biyyaa
Utuun ormaa jedhuu
Keessan keessaan iyyaa
Calliseera yeroo baayyee
Amma isin gaafadha gaaffii
Yoo amma deebiftaniif
Lamuu hin dhufu gaabbiin
Guca baaroo tumsaa ibsee
Guddinaatuu bobeessee
Kan guddinaan bobeessee
Luba ballinaatu qajeelche
Kan lubnimmoo qajeelchee
Obbo bulchaatu bareechee
Kan obbo bolchaan bareechee
Baqqalaa garbaatu qacceessee
Isin maaluma hojjettuu
Maalitti jeekkartuu
Ummataaf dhiiftanii
Eenyuudhaaf deggartuu
Isin gurra qabnuun
Gurra guddatanii
Nannoodhaan wal qeequuf
Maaliif wal tumtanii
Utuu wal nyaattanii
Lafi babbaqaqee
Utuu isin teessanii
Dhugdanii araqee
Seenaa maaliif nyaattuu
Seenaa maaf awwaaltuu
Uummataaf dhiistanii
Ekeraaf awwaattuu???
Egaa maal jennaree
Silaa humna hin qabnuu
Garuu amma beeknuu
Dubbii xiqqoo hin dhabnuu
Kottaa akkas godhaa
Ummataaf hojjennaa
Lafa keenya badeef
Araarakee jennaa
Qarshii waliin qabnus
Walitti qabannaa
Lafa keenya badees
Walitti suphannaa
Callistanii teenyaan
Keessan booda moojii
Isinan jedhaa
Kaabinee warra boojjii
#utuu
Utuu galaan daakuu taatee
Daaraatu bitamaa
Dhoqqeetu lafaati fuudhamee
Fuulatti diibama
Utuu qeensaa gurguranii
Qeransatuu soorama
Nuun doofaa nuu godheetu
Ofiisaa duroomaa
Utuu dhiiga bituun dhufee
Silmiitu bada turee
Isa sila loon daguuguu
Silaa lafa ura turee
Utuu biyyoo bituu dhufee
Iddoo awwaalaatu dhiba
Namni haadhoosaa fuudhee
Abbiddatti dibaa
Utuu ifi hin jirree
Dukkanni hin owwaatuu
Utuu dukkannis hin jirrees
Biiftuun as hin baatu
Utuu nuuf qorichaa
Qoricha gaabbiidhaa
Nutti haa hoo'ituu
Akkuma gaabiidhaa
Utuu nuuf jiraadhuu
Nyaarakee guuriitii
Akka waan deebistuu
Yaadaan nu furiiti
Nuus luka ballifannee
Maddi keenya qabnee
Cininnannee teenyaa
Gaabbiidhaaf callisnee
Xiinxaluuf walii keenya
Utuu utuun hin jiraannee
Gaabbiin hin dhufuu silaa
Maaf akkas akkamitti ta'ee
Namni waan godhetti jiilaa
Show all...
Acorns
🔥ለተጨማሪ መረጃ ቻናላችንን ይቀላቀሉ⬇️ 🔗 @Acorns_Channel 🔗 @Acorns_Channel 🔗 @Acorns_Channel
Sign in and get access to detailed information
We will reveal these treasures to you after authorization. We promise, it's fast!